Gatunek jeszcze nie zapomniany

Malarstwo krajobrazowe, czyli inaczej pejzaż jest to gatunek malarstwa zajmujący się tematyką przedstawienia fantastycznego bądź rzeczywistego widoku natury wraz z akcentami miejskimi bądź marynistycznymi. Jest to nieprzerwanie obecna oraz interesująca tematyka w malarstwie oraz grafice mająca swoje początki już w starożytności. Specjalnie dla pejzażu zostały wyodrębnione nowe dopasowane specjalnie do motywów układy formalne, a także powstały charakterystyczne konwencje malarskie. Krajobraz jako sceneria, w której rozgrywa się akcja, bądź jako motyw pozostawiony samemu sobie i stanowiący istotę dzieła, znany był w twórczości wielu okresów, wielu cywilizacji. Pierwszy raz jako motyw samoistny pojawił się w dekoracyjnym malarstwie ściennym hellenizmu rzymskiego. Krok milowy w rozwoju pejzażu nastąpił w XVII w. kiedy to malarstwo krajobrazowe zostało powszechnie uznane za samodzielną dziedzinę.

Malarstwo krajobrazowe – rodzaje

Zależnie od przedstawionej rzeczywistości wyróżniamy się pejzaże topograficzne, wiernie odzwierciedlające konkretny widok oraz pejzaż fantastyczny, który jest wytworem wyobraźni autora. Podział pejzaży ze względu na przedstawiony motyw prezentuje się następująco:

Weduta – widok, pejzaż miejski, często przedstawiający częściowy bądź całościowy widok miasta. Malarze zajmujący się pejzażem miejskim czyli wedutyści używali kompozycji zwanej prospektem. Prospekt łączy w sobie elementy rzeczywistej i fantastycznej, lub jedynie fantastycznej architektury, często o groteskowych stosunkach rozmiarów perspektywy. Kolejną znaną formą weduty jest panorama, która stara się obejmować jak najszerszy kadr, dając tym uczucie ogromu miasta widocznego aż po horyzont. Wedutyści opierali się na geometrycznych i praktycznych zasadach perspektywy. Zazwyczaj posługiwali się tak zwaną perspektywą zbieżną zbudowaną na jednej linii lub perspektywą boczną opartej na dwóch zbieżnych punktach znajdujących się po obu stronach osi. By prawidłowo wykreślić perspektywę używano tak zwanej camera obscura, czyli ciemni optycznej. Polegało to na przerysowywaniu odwróconego widoku padającego na papier położony na odbijającej światło szybie. Po raz pierwszy jako samodzielny temat weduta wystąpiła w XVII wieku w Wenecji.

Marina – sztuka plastyczna, która przedstawia widok morze, wybrzeża, portu lub morskie sceny batalistyczne. Krajobraz morski wywodzi się ze średniowiecznych scen religijnych. W XVI wieku częściej zaczęto malować panoramiczne krajobrazy morskie. Oczywiście motyw marynistyczny najsilniej rozwinął się w krajach nadmorskich, gdzie lokalne widoki inspirowały tamtejszych artystów do tworzenia ponadczasowych pejzaży. Z początku malowano głownie sceny batalistyczne. Dopiero później powszechne stały się krajobrazy morskie oparte na skrupulatnym i niemalże filozoficznym studium piękna natury. Szczególnie zaznaczyło się to w pracach wielkich impresjonistów jak Claude Monet, który poświęcił wiele pracy by uchwycić morskie klify w całej ich naturalnej okazałości.

Krajobraz ze sztafażem – czyli pejzaż zawierający wszelkie urozmaicenia kompozycyjne. W obrazie znajdowały się postacie ludzkie oraz zwierzęce. Dodatkowo zawarte były najróżniejsze motywy poboczne pokazujące interakcję i ożywiające świat obrazu a zarazem i całą jego kompozycję. Zabieg ten nie jest ukierunkowany na bycie samym w sobie głównym motywem dzieła. Jest on jedynie próbą urozmaicenia tła obrazu, nadaniu mu życia i usunięcia kompozycyjnej pustki.